باگوا

چین شاید بزرگترین مرکز تولید فلسفه در جهان باشد از دورترین زمانها. اما متاسفانه به نسبت فلسفه یونان باستان دارای ترجمه های کمتری به زبانهای دیگر است. شاید مشکل اصلی خود خط چینی (هانزی) باشد که به صورت کاراکترهای منقوش در اصل "کشیده" و نه نوشته میشود و واقعن ارتباط برقرار کردنش با سایر زبانها بسیار صعب بوده و البته هست. 

آوا نگاری خط چینی به سه مدل: "ییل" ( YALE )، "وید - جایلز" ( WADE-GILES ) و "پین یین" ( PINYIN ) به رسم الخط لاتین تبدیل شده است که امروزه تنها سیستم پین یین که اختراع خود چینیهاست و مثل آن دو سیستم دیگر ابداع اروپائیان نیست؛ سیستم رسمی و قابل قبول است و آن دو دیگر عملن منسوخ شده اند. البته هنوز بسیاری از اروپائیان مغرور مثل سایت بی بی سی هنوز از سیستم وید-جایلز استفاده می کنند و برای همین هم هست که مثلن به "شین جیانگ" می گویند "سین کیانگ"!

صحبت از فلسفه چینی بود که با وجود ابعاد و اهمیت فوق العاده اش کمتر شناخته شده است. البته همین مقدار اندک ترجمه هم به زبان فارسی ما که میرسد باز تعدادش کمتر و شاید کمینه میشود. تنها ترجمه فارسی از اصول فلسفه چینی که تاکنون دیده ام*، کتابیست به نام "داستان فلسفه چین" به قلم «چو چای» و «وینبرگ چای» که توسط کمپانی واشینگتن اسکوئر پرس به سال 1961 میلادی برای اول بار چاپ شده و به کوشش «ع-پاشایی» تحت عنوان "تاریخ فلسفه چین"به فارسی برگردانده شده و توسط «نشر گفتار» به زینت طبع آراسته شده است. برای شروع این مبحث شاید بد نباشد بخشی از این کتاب را که به یکی از مهمترین نشانه های فلسفه چینی یا "باگوا" (هشت سه خطی) می پردازد را با هم مرور کنیم:

"مکتب کنفوسیوس و مکتب دائو، دو جریان بزرگ اندیشه چینی بوده اند که به ترتیب کنفوسیوس و لائوتزه آنها را در قرن ششم پیش از میلاد بنیاد نهادند. این دو مکتب با همه اهمیت و تاریخ کهنی که دارند، باز چنان که باید نشانگر خاستگاههای فلسفه چینی نیستند از آن رو که میدانیم کنفوسیوس و لائوتزه از آثار مهم دیرینه تری سود جسته اند. از این گذشته، یکی از نوشته های باستانی که شاید گهواره حقیقی فلسفه چینی باشد، باگوا (八卦) یا «هشت سه خطی» است که ترکیبهای گوناگون خطهای راست است که آنها را در دایره ای چیده اند. چنین می پندارند که این خطوط، شکل تکامل یافته نشانه هایی است که شهریار«فو شی»(از پادشاهان اسطوره ای - باستانی) بر لاک سنگ پشتی کشیده بود... این خطها از دو شکل ابتدائی ترکیب یافته است: یکی خط راست پیوسته (ــــــ) که یانگ یائو خوانده میشود و رمز اصل «نر» یا مثبت است و دیگری خط بریده (- -) یا یین یائو که رمز اصل «ماده» یا منفی است. بنا به سنت، این سه خطی ها را نخست «ون شاه» بنیانگذار سلسله «جو» و پسرش به شکل منظمی در آوردند و همین سپس بنیاد ماوراء الطبیعه و رازورزی (OCCULTISM) شد که در «یی جینگ» یا "کتاب تغییرات" آمده است.

برای دیدن تصویر واضحتر روی آن کلیک کنید

«هشت سه خطی» رمز هشت عنصر یا عامل بنیادی جهان (آسمان-زمین-تندر-آب-کوه-باد-آتش و تالاب (دریاچه)) و صفات انتزاعی پیوسته به آنهاست. بعدها هشت سه خطی را به هم آمیختند تا سرانجام شصت و چهار شش خطی ساخته شد و فرض بر این بود که هر یک از اینها رمز یک یا چند پدیده جهان است. خواه پدیده های طبیعی باشد و خواه انسانی. و این شش خطی ها را نیز روی هم بطور رمزی نماینده همه رویدادهای جهان در نظر می گرفتند.

بر اهمیت این رمزها بیش از این نمی توان تاکید کرد که پیش از کنفوسیوس، کتاب مقدسی که جای این خط - نوشته ها بود به "یی" معروف بود و از آن برای پیشگوئی و تبیین پدیده های طبیعی و پیچیدگی های کارهای انسانی استفاده می کردند. حتی بعدها هم تمام کنفوسیوسی ها و دائویی ها "یی" را برای بیان اندیشه های خود بکار می بردند و "یی" پلی بود میان آموزشهای مکاتب مختلف..."

باری...در مورد فلسفه چین بسیار باید سخن گفت اما فعلن به همین بسنده می کنم تا بعد. در انتها یک چیز جالب هم بگویم که وقتی داشتم واژه چینی باگوا (八卦) را در مترجم گوگل انگلیسی وارد می کردم با کمال تعجب دیدم که ترجمه اش شد GOSSIP یا همون "اراجیف" خودمون! حالا چرا اینطوری شده را دیگه باید از مترجمان محترم گوگل بپرسید ;)________________________________________

*- از "ندیده ام" حجت بر"عدم وجود" نکرده ام. پس همینجا خواهش می کنم اگر ترجمان دیگری هم دیدید، معرفی بفرمائید لطفن.

- ضمنن برای اطلاعات بیشتر در مورد باگوا به این لینک از ویکی پدیا نیز می توانید مراجعه بفرمائید.